Martine Hoogschagen
&
Elmar Otten
Het in eigen beheer uitgeven van een boek is niet zomaar iets. Er komt veel bij kijken. Zie je het als een hobby, dan is een investering niet of nauwelijks nodig. Pak je het echter professioneler aan, dan zou het beslist als een waar ambacht beschouwd kunnen worden. Maar waar vind je bruikbare informatie? En wat is beter: POD of een oplage laten maken? Hoe komt het kostenplaatje er uiteindelijk uit te zien? Kortom: wat bezielt iemand om de gang van manuscript naar volwaardig boek op alle fronten in eigen hand te houden?
Het antwoord op die vraag ligt m.i. misschien wel in dat ene woord: bezieling.
Respect voor het boek als zodanig en voor het traject dat voorafgaat aan de publicatie ervan.
Ik vroeg mij af: hoe beleven schrijvers die zich hieraan wagen, dit proces? Waar lopen deze zogenoemde selfpubbers tegenaan, wat zijn hun grootste struikelblokken en hoe zien zij de toekomst van deze manier van publiceren? In deze serie bloginterviews geven steeds twee auteurs antwoord op deze vragen.
De piraten onder de auteurs
“Fantastisch, een ander woord komt niet in me op”. Dat is het antwoord van Martine Hoogschagen op het verzoek om het uitgeven in eigen beheer in éen woord samen te vatten. Martine werkt, naast boeken in het romantische genre, aan o.a. een kookboek en had het schrijven graag eerder ontdekt. Ze brengt haar werk als e-book uit bij o.a. Kobo en als POD bij Amazon. Doorslaggevend bij haar keuze voor Amazon was het feit dat zij in Frankrijk woont en een deel van haar lezers zich daar bevindt. Opsturen vanuit Frankrijk naar Nederland zou te hoge kosten met zich meebrengen, om nog maar te zwijgen over het risico op vermissing in de post.
Het selfpubben betekent voor Elmar Otten vooral volhouden. Hij is van mening dat met name bij het produceren van een eerste boek het flink doorbijten is. Toch ziet hij het ook als een weg naar avontuur en vrijheid. Heel treffend omschrijft hij zelf-uitgevende schrijvers als “de piraten onder de auteurs”, waarbij hij de vergelijking maakt met de radiopiraten uit de vorige eeuw. Maar hij waarschuwt ook: “Als je niet van pionieren en regelen houdt, moet je er niet aan beginnen”. Zijn debuut is in 2022 verschenen en maakt deel uit van een serie. Deel twee is in de maak. POD leek in eerste instantie meer voordelen te hebben, maar vanwege de minieme marge die hij bij deze methode zou overhouden, besloot hij om het boek in oplage te laten drukken. Dit gebeurt bij Pumbo. Daarnaast heeft het boek ook een e-book versie.
Ervaring als leermeester
Voor beide schrijvers was de keuze om in eigen beheer uit te geven snel genomen. Martine, die werkzaam is geweest bij een Nederlandse uitgever van non-fictie, heeft haar ervaring goed kunnen gebruiken tijdens het uitbrengen van haar eerste boek. Zo heeft zij er doelbewust voor gezorgd dat het eindproduct door de brievenbus past. De manier waarop zij dit kon doen – het aantal pagina’s verminderen door de opmaak aan te passen –, leerde zij bij haar voormalige werkgever. Juist door de bijkomende facetten vindt Martine het selfpubben niet alleen een logisch vervolg van haar vorige baan, maar is het op de markt brengen van een boek volgens haar ook veel leuker geworden.
Hoewel hij beaamt dat het uitbrengen van een boek anders is dan het besturen van een redactie van een magazine, ziet ook Elmar beslist de voordelen die zijn ervaring oplevert. “De basis is redelijk hetzelfde”, zegt hij daarover. Als hoofdredacteur heeft Elmar jarenlang aan het roer gestaan van een tijdschrift voor internationaal ondernemen. Daar heeft hij o.a. geleerd hoe belangrijk vormgeving en kwaliteit zijn en heeft hij meegekregen hoe alle processen werken. Mede door zijn functie als hoofdredacteur kent hij de verschillen in goed, niet-goed én wat aanslaat bij de lezer. Niet alleen bewaakt hij met een kritisch oog zijn eigen kwaliteit; hij weet ook de kwaliteiten van anderen te vinden. Zo is hij bij de cover van zijn boek niet over éen nacht ijs gegaan en is deze op een ludieke manier tot stand gekomen. Elmar schreef een wedstrijd uit op de website van 99designs.com. Hij vertelt: “Het voordeel is dat je ideeën van meerdere mensen binnenkrijgt. De beste stuur je door naar de finale en uiteindelijk kies je daar een winnaar uit”.
Het wedstrijdelement maakt sowieso een terugkerend onderdeel uit van zijn selfpub-proces. Als winnaar van een verhalenwedstrijd leverde het Elmar al eens een audioversie van zijn verhaal op.
Hangpubbers
Het inzenden voor een wedstrijd heeft ook Martine geen windeieren gelegd. Haar verhaal werd – tot haar eigen verbazing – opgenomen in een bundel, al was dat niet eens haar oorspronkelijke bedoeling. Ze zond haar verhaal in, zonder het door iemand anders te laten lezen, om van het jurycommentaar te kunnen leren. Dat het een mooi leermoment was, werd duidelijk toen ze zich na publicatie van de bundel realiseerde dat haar inzending door redactie en proeflezers nog veel beter had kunnen zijn. Zij begon onzeker aan haar avontuur als selfpubber en werd wijzer door te zoeken naar informatie op internet. Zowel zij als Elmar noemen en roemen Maria Staal, de selfpub-expert, die geregeld blogs over dit onderwerp publiceert en podcasts maakt die aansluiten op het professioneel uitgeven in eigen beheer. Maria Staal is een van de beheerders van Hangplek voor Nederlandstalige Selfpubbers, een groep op Facebook, waar schrijvers elkaar opzoeken om ervaringen uit te wisselen. Deze groep is wat informatieverstrekking betreft niet alleen op Martine en Elmar van grote invloed geweest, maar op alle auteurs die in ‘De aanpak van…’ aan bod komen.
Welke afbeelding komt het meest overeen met hoe zij hun selfpubtraject zien? Elmar kiest voor afbeelding 1. Martine vind het een lastige keuze. Zij ziet in elk plaatje wel een associatie met haar ervaringen.
Wat de kwaliteit van de boeken betreft, zit het bij deze perfectionisten dus wel goed. Martine heeft duidelijke ideeën over het ontwerp van haar boeken. Zo wil zij een serie van drie boeken gaan uitbrengen, waarvan de rug in de kleuren blauw, wit en rood moet worden uitgevoerd, zodat het geheel de Franse vlag vormt. De prijsverhogingen in de papier- en postsector kunnen hierbij roet in het eten gooien. Want om haar idee ten uitvoer te brengen, is het nodig om de diktes van de boeken gelijk te houden. Met de huidige papierprijs is het maar de vraag of dat mogelijk is. “Waar je je al druk over kunt maken bij het uitgeven van een boek…” aldus Martine. Het is voor haar een reële optie om haar werk in de nabije toekomst alleen als e-book te publiceren, iets wat volgens Martine in het Romance-genre sowieso al veel gebeurt.
Elmar vindt het opmerkelijk dat papieren boeken nog altijd goed worden gekocht. Hij had sowieso verwacht dat de markt voor e-books verder ontwikkeld zou zijn. Zijn eerste schreden op het vlak van selfpubben zette hij op de e-book-uitgeefplatforms, vooral om te onderzoeken van de belangstelling voor zijn boek was. Pas daarna is hij overgegaan tot het verkopen van paperbacks. Ondanks dat hij aan de verkoop van die laatste vrijwel niets overhoudt en hij zelf een fan is van het digitale lezen, zal hij er niet voor kiezen om zijn werk alleen als e-book uit te brengen.
Het leed dat sociale media heet
Naast Amazon, Bol.com en Kobo verkoopt Elmar via zijn eigen website, waar hij potentiële kopers kennis laat maken met zijn werk door een gratis verhaal aan te bieden. Adverteren – op Instagram – was naar zijn mening weinig effectief. Liever besteedt hij zijn promotiebudget aan een weggeefactie, wat hem meer verkoop oplevert. Hij had gehoopt om in online winkels te kunnen adverteren, maar kwam tot zijn verontwaardiging bedrogen uit. Het actief-zijn op sociale media als Facebook en Instagram wil de verkoop van met name zijn e-books nogal eens een boost geven. Maar ook benadrukt hij het belang van (goede) boekbloggers, die hier en daar op lezersplatforms recensies achterlaten en zo voor een groter publiek zorgen.
Het selfpubben heeft Elmar veel moois gebracht. Zo dompelt hij zich maar wat graag onder in de wereld die hij als schrijver heeft gecreëerd. Ook ervaart hij de contacten met andere selfpubbers als zeer waardevol.
Beide auteurs beamen het belang van sociale media, maar vinden het ook jammer dat het zoveel tijd inneemt. Hierdoor schiet de tijd om te schrijven er nogal eens bij in en vormt het voor menig schrijver een groot struikelblok.
Martine verwoordt het als volgt: “Je kunt jezelf er snel in verliezen om bezig te zijn op de sociale media, terwijl het uiteindelijk draait – voor mij althans – om het plezier van het uitpuzzelen van een verhaallijn en het vervolgens uitschrijven”. Hoewel de plannen er inmiddels wel zijn, heeft zij tot nu toe nog niet op Facebook geadverteerd. Naast de B&B die zij in Frankrijk runt, is Amazon de enige plek waar haar fysieke boeken te koop zijn. Digitale lezers kunnen bij Kobo terecht. Het mooie van selfpubben vond Martine vooral de positieve en hulpvaardige sfeer die er heerst in de wereld van schrijvers, proeflezers, bloggers en lezers.
Allemaal leuk en aardig, maar wat als een reguliere uitgever interesse zou hebben in een samenwerking?
Elmar is daar duidelijk over. Hij schuift het tijdrovende proces van selfpubben in dat geval zonder veel aarzeling aan de kant en zou genoegen nemen met een lagere marge. Maar alleen als dat zou betekenen dat zijn bereik flink zou vergroten, de samenwerking ook voor de promotie zou gelden en er een buitenlandse editie in het vooruitschiet ligt. Een vereiste is bovendien dat hij zijn eigen schrijftempo mag aanhouden.
Bij Martine is die keuze minder eenvoudig. Ze vraagt zich af in hoeverre ze inspraak zou hebben bij de totstandkoming van het eindproduct. Hoe beslissend is de rol van de commercie? Hoe zou het zijn om te schrijven met een deadline en een strikt publicatieschema? Maar daarentegen is het feit dat ze tegelijkertijd toegang zou hebben tot een enorme databank aan professionele kennis en ervaring erg aanlokkelijk. De vraag levert haar dus nogal wat keuzestress op. Stress, waar ze persoonlijk een einde aan wil maken, door in de toekomst voor haar volgende verhaal toch een aantal uitgevers te benaderen.
Nieuwsgierig naar deze auteurs en de boeken die zij schrijven?
Klik op hun bovenstaande afbeeldingen en je wordt omgeleid naar hun website.
Dag Patricia,
Dank je voor het leuke interview! Ik heb jouw vorige drie ook met veel plezier gelezen. Heel leuk om te zien hoe verschillend alle collega’s de praktische kanten van het uitgeven aanpakken en ook heel eigen ideeën hebben over uitgeven. Selfpubbers worden nogal eens over een kam geschoren maar jouw interviews bewijzen dat dit niet terecht is.
Ik ben nu weer benieuwd naar de volgende. Veel plezier en succes met de serie!
Dank je wel voor je compliment, Martine! Ik vind het zelf ook erg leuk om de overeenkomsten en verschillen te lezen. In dit geval vond ik het interessant om twee schrijvers tegenover elkaar te zetten die een grafische-/uitgevers-achtergrond hebben. En ik merk ook uit alle antwoorden die zijn ingediend, dat er saamhorigheid is onder selfpubbers. Het uitgeven doe je voor jezelf, maar je maakt tegelijkertijd deel uit van een denkbeeldig team.